:: Komiteti i Pajtimit Mbarekombetar ::

N� luftimet e Bosnj�s, Radovan Karaxhi�i qortonte nj� oficer t� lart� t� ushtris� serbe p�r shkak se, ky i fundit, kishte ndaluar ofensiv�n e shkat�rrimeve n� nj� fshat af�r Kroacis�. Nd�rsa oficeri iu p�rgjigj se kemi t� b�jm� me disa monumente dhe nj� kish� katolike, ai iu hak�rrua duke i th�n� se aty ku nuk kishte kish� ortodokse nuk mund t� ket� as kish� as objekte kulture. Me luft� e pa luft�, me ndjenj�n e urrejtjes e hakmarrjes u zhduk�n me qindra monumente t� kultur�s, vepra arti dhe d�shmi historike.
Prononcimi i Papa Gjon Palit t� II, n� vitin 1993, p�r vendet e lindjes, q� t� b�nin m� shum� kujdes ndaj t� r�n�ve dhe varreve t� heronj�ve, vinte pas sjelljeve t� pahijshme q� po b�heshin me dhunimin e shtatoreve dhe varrezave t� ish udh�heq�sve komunist�.
Gjat� shp�rb�rjes s� Bashkimit Sovjetik, opinionit i pati t�rhequr v�mendjen nj� kronik� nga Lituania e cila transmetoi momentin e zhvendosjes s� statuj�s s� Leninit nga parku q�ndror i kryeqytetit, me p�rkujdesjet dhe me duartrokitjet e qytetar�ve gjat� p�rcjelljes s� saj p�r n� galeri. Ishte nj� nderim i dyfisht� q� qytetar�t e Lituanis� i b�nin nj� personaliteti t� shquar dhe vepr�s s� artit q� kishte q�ndruar prej shum� vitesh n� mjedisin e tyre. Fatkeq�sisht, n� Shqip�ri, veprimet ishin tep�r t� dhunshme e pa sens. Zhvarrimi i eshtrave t� Enver Hoxh�s, prishja e monumenteve t� heronjve dhe i shum� veprave t� tjera t� artit ishte nj� shembull i keq i sjelljes son� qytetare e politike. Asnj� komb nuk duhet t� tregohet brutal me protagonist�t dhe heronjt� e tij, pavar�sisht se �kohe mund ti p�rkasin ata. Qindra lapidar� q� hijeshonin rrug�t nacionale u shkat�rruan s�bashku me krojet e sheshpushimet. N� vitin 1993, n� qytetin e R�shenit, u urdh�rua nga kreu i administrat�s prishja e monumentit t� kat�r heroinave t� Mirdit�s dhe shtatoreve t� Ndrec Ndue Gjok�s, Bardhok Bib�s e Pal Melyshit. Ky veprim, n� at� koh�, u d�nua nga i gjith� opinioni publik. Ai u konsiderua si fyerje e shkelje e r�nd� e tradit�s s� k�saj krahine q�, edhe n� momentet m� t� nxehta t� p�rplasjeve politike, nuk kishte paraqitur shfaqjen m� t� vog�l t� dhun�s. ��shtja p�r t� cil�n u sakrifikuan m�suesi Ndrec Ndue Gjoka dhe kat�r heroinat e Mirdit�s nuk i p�rkiste vet�m sistemit socialist. �-Edhe n�se i p�rkisnin atij sistemi, ato jan� d�shmor� dhe nuk mund t� preken,� -shpreheshin me revolt� qytetar�t. N� rrethin e Kruj�s p�rve� zhdukjes s� lapidarit t� Shote dhe Azem Galic�s �sht� v�n� dor� edhe mbi monumentin e Heroit Komb�tar Gjergj Kastrioti Sk�nderbeu. Por e e keqja mendoj se �sht� m� thell� Ajo mund t� themi se �sht� institucionalizuar. N� Muzeun Historik Komb�tar jan� hequr t� gjitha pavionet e periudh�s s� luft�s nacional�lirimtare dhe t� nd�rtimit socialist. Ka mbetur vet�m nj� pavion i quajtur �Genocidi Komunist�. �sht� e njejta gj� si me veprat e kultur�s son� komb�tare, gjat� viteve t� shtetit diktatorial. Drejtoria e Muzeut Komb�tar nuk ka guxuar t�u kthej� vizitor�ve eksponatet me shum� interes, si t� perudh�s s� luft�s ashtu dhe ato t� nd�rtimit socialist. Stafi i aktual i Muzeut Historik Komb�tar, edhe pse �sht� mjaft i aft�, nuk mund t� vet�veproj� nga nj� vendim i kahersh�m i qeveris� dhe i parlamentit. Akoma m� keq, kur edhe Ministria e Kultur�s, Galeria e Arteve apo Qendra Nd�rkomb�tare e Kultur�s vazhdojn� t� ecin, me t� njejtin mentalitet. Jo vet�m p�r kujdesin ndaj vlerave t� historis� e kultur�s son� komb�tare, por edhe p�r nevojat ekonomike, k�to institucione duhet t� operojn� me guxim. V�nia para p�rgjegj�sis� ligjore e shum� veprimtar�ve t� administrat�s s� viteve t� tranzicionit, q� u soll�n n� m�nyr� t� pap�rgjegj�shme ndaj k�saj pasurie komb�tare �sht� jo vet�m e drejt� por dhe detyr� e k�tyre institucioneve. P�r m�nyr�n e kompozimit, nivelin e punimit, stilin dhe p�rmbajtjen, shumica e k�tyre veprave dhe eksponateve ishin punuar me art. Kur shohim sot, punime si ai i Fan Nolit, i vendosur para Akademis� s� Shkencave, apo nj� skulptur� �moderne� para godin�s s� t� p�rndjekurve politik�, ose nj� obelisk prej hekurash n� shenj� simboli t� 12 bajrak�ve n� Mirdit�, t� vjen me t� v�rtet� keq si p�r abuzimin ashtu dhe p�r nivelin e dob�t t� kijimtaris�. Do t� ishte e udh�s q� veprat e artit, me funksionin e tyre historik e estetik, t� jen� t� pranishme, ashtu si edhe m� par�, n� mjediset publike. Sheshi i Lushnj�s s�do ta kishte bukurin� q� ka, n�se do ia hiqnim grupin kompozicional n� skulptur� t� Perikli �ulit. Shoq�ria jon�, e keqinformuar dhe e keqformuar nga politika vazhdon me rr�nimin e �do gj�je duke humbur vlerat kulturore, historike e komb�tare. N� �do komun� t� qyteteve per�ndimore, midis parqeve t� pafund me gjelb�rim, gjenden skulptura, terrene sportive, klube p�r pensionist�t, dhoma kulture t� administruara nga organet e pushtetit lokal, biblioteka etj. Emrat e k�tyre objekteve ashtu si dhe t� rrug�ve jan� me personalitetet e t� gjitha koh�ve, pavar�sisht se cilit regjim i p�rkasin. Gjat� vitit q� shkoi �sht� folur disa her� p�r sjelljen e eshtarve t� ish Mbretit Zog n� Shqip�ri, ve�an�risht pas kthimit t� familjes s� tij n� atdhe. Por, qeveritar�t dhe politikan�t aktual�, nuk mund�n ta realizojn� nj� akt t� till� human, para se t� vdiste e ndjera mbret�resha Geraldin�. Ky cik�l zhvler�simesh, shkat�rrimesh e kund�rv�niesh politike, pa sens e shenj� qytet�rimi, vazhdon t� na ndjek� pas �do spektakli t� politikan�ve t� radh�s. Enver Hoxha dhe Ahmet Zogu kan� qen� udh�heq�s t� shtetit shqiptar p�r nj� periudh� t� gjat� dhe kan� l�n� nj� p�rvoj� q� �sht� konsideruar e vlefshme p�r tu njohur. N� k�ndv�shtrimin historik, pavar�sisht nga gabimet dhe mjetet e dhunshme p�r ruajtjen e sundimit, ata mbeten udh�heq�s q� e themeluan dhe e prezantuan me dinjitet shtetin e shqiptar�ve para kombeve t� tjer�. P�r vitalitetin dhe forc�n e shtetit q� nd�rtuan, n� nj� vend specifik si ky i yni, ata konsiderohen burra shteti e s�mund t� fshihen nga historia. Sot �sht� shum� e v�shtir� t� bisedosh me komunist�t p�r ngritjen e nj� p�rmendoreje p�r Ahmet Zogun ashtu si� nuk mund ta mendosh se zogist�t, ballist�t apo an�tar�t e partive t� djathta, t� pranojn� n� nj� mjedis publik portretin e Enver Hoxh�s. Populli, n� k�t� drejtim, ka nj� gjykim m� t� qart� se politikan�t dhe militant�t partiak�. Shumica e qytetar�ve do ta mir�prisnin nism�n q� n� varrezat e d�shmor�ve t� kombit t� kishte nj� tarac� p�r udh�heq�sit e shquar dhe kryetar�t e shtetit.. Sot, pas nj� dekade t� pluralizmit, t� gjith� e kuptojn� q� portreti i Enver Hoxh�s dhe Musine Kokalarit, pavar�sisht nga veprimet e bindjet e kund�r�ta t� tyre, do q�ndronin natyrsh�m n� muzeun e lindjes, n� Gjirokast�r, ashtu si edhe i Bardhok Bib�s e Mark Gjon Markut n� Mirdit�.